قیاس ادنیکمتر بودن وضوح یا تحقق «علّت» در « فرع » قیاس فقهی ، قیاس ادنی نامیده شده است. ۱ - تعریفقیاس ادنی، به قیاسی گفته می‌شود: که تحقق علت در فرع انطباق عنوان علت بر فرع از تحقق آن در اصل ضعیف تر و یا دارای وضوح کمتری است، مانند این که مجتهدی علت حرمت ربا را در گندم «طعام بودن» آن بداند و سپس بگوید: سیب نیز یک نوع طعام به شمار می‌آید پس ربا در آن نیز حرام است. در این قیاس، طعام بودن گندم روشن است، اما طعام بودن سیب خیلی روشن نیست. ۲ - نکتهدر این که در قیاس ادنی، ملاک ادون بودن چیست، اختلاف وجود دارد: ۱. بعضی علت ادون بودن را در قوت و ضعف علت می‌دانند، و چون تحقق علت در فرع از تحقق آن در اصل ضعیف تر است، به آن قیاس ادون می‌گویند؛ ۲. برخی نیز دلیل ادون بودن را در حکم می‌دانند؛ به این بیان که ارتباط حکم با فرع کمتر از ارتباط آن با اصل است؛ [۱]
اصول الفقه، ابو زهره، محمد، ص۲۳۱.
۳. عده‌ای هم علت ادون بودن را در این می‌دانند که حکم در فرع فقط بنا بر یک احتمال که در علت داده شده، ثابت است، اما حکم در اصل بنا بر تمامی احتمالاتی که در مذاهب مختلف داده شده، ثابت است؛ برای مثال، علت تحریم ربا را در مذاهب مختلف طعام بودن یا مکیل بودن یا قابل ذخیره بودن و غیره دانسته‌اند که تمامی آنها در گندم وجود دارد، اما در سیب فقط طعام بودن آن مطرح است و بقیه احتمالات علت، وجود ندارد. [۲]
اصول الفقه الاسلامی، زحیلی، وهبه، ج۱، ص۷۰۲-۷۰۳.
[۳]
الوجیز فی اصول الفقه، زحیلی، وهبه، ص۸۴.
[۴]
اصول الفقه، زهیرالمالکی، محمد ابوالنور، ج۴، ص۴۲.
۳ - پانویس
۴ - منبعفرهنگنامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۶۵۱، برگرفته از مقاله «قیاس ادنی». رده‌های این صفحه : قیاس
|